اتصال قطعات فلزی و غیر فلزی یکی از کارهایی هست که در سال های اخیر بسیار رشد داشته و در زمینه های مختلف از این کار استفاده می شود. جوشکاری یکی از حرفه هایی است که برای انجام دادن آن نیاز داریم تا شناخت درست و کاملی از مواد و متریال ها و انواع دستگاه های جوش داشته باشیم. برای اینکه بتوانیم علم مواد و انواع روش های جوشکاری را به درستی بشناسیم و در زمینه های مختلف از آن به درستی استفاده کنیم نیاز است تا علم این کار را بداینم و اصطلاحا به کسی که علم شناخت مواد، روش های جوشکاری، مقاومت و نوع اتصالات دارد مهندس جوش گفته می شود. در این مطلب به این موضوع خواهیم پرداخت که مهندسی جوش چیست و برای اینکه بتوانیم این مهندسی را به نحو احسن بشناسیم باید بدانیم مهندس جوش دقیقا چه کاری انجام می دهد.
مهندسی جوش
مهندسی جوش یک شاخه از علم مواد است و در حوزه طراحی کاربردی جای می‌گیرد. برای طراحی سازه‌ها و مخصوصا سازه‌های فلزی به اتصالات دائمی و غیرقابل جدا شدن نیاز داریم و مهندسی جوش رفتار این اتصالات و نحوه صحیح جوش را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
مهندسی جوش تنها مربوط به حوزه مواد نیست. در ساخت سازه‌های عمرانی، کشتی‌ها و زیردریایی‌ها و حتی تعمیرات مختلف هم کاربردهای متنوعی دارد. در حقیقت می‌توان گفت یک حوزه بین مهندسی مکانیک و مهندسی مواد در نظر گرفت.
در رشته مهندسی جوش معمولا انواع مختلف جوش بررسی می‌شود و جزئیات و منابع موردنیاز برای هر کدام مطالعه می‌شود. انواع جوش شامل موارد زیر است:
- جوش Arc یا قوس
- جوش اصطکاکی
- جوش میله الکترونی
- جوش لیزری
- جوش مقاومتی
مهندسی جوشکاری در حقیقت به مطالعه رفتار هر کدام از این مدل‌های جوش می‌پردازد و ابزارها و مصالح مورد نیاز برای آن‌ها را بررسی کند.
رشته مهندسی جوشکاری در حوزه مهندسی مواد یعنی رشته ریاضی فیزیک و یا در شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش ارائه می‌شود. افرادی که از طریق شاخه فنی و حرفه‌ای این رشته را ادامه می‌دهند بیشتر به جنبه‌های عملی آن می‌پردازند. نحوه کار با ابزار ها و نحوه دقیق جوشکاری را یاد می‌گیرند. اما در سوی دیگر مهندسی جوش در رشته مواد بیشتر به تئوری موضوع می‌پردازد. موادی که در فرایندهای مختلف جوشکاری استفاده می‌شوند، کارایی انواع روش‌های جوش و مواردی از این دست مطالعه می‌شوند و بیشتر روی حوزه‌های تئوری و شبیه‌سازی تمرکز دارد.
مهندسی جوش در ایران
مهندسی جوشکاری یک حوزه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتراست. هم از طریق رشته مهندسی مواد و هم از طریق رشته مهندسی مکانیک امکان تحصیل در این رشته وجود دارد. افرادی که مهندسی را در شاخه‌ی کار دانش و فنی و حرفه‌ای ادامه می‌دهند از همان دوران هنرستان با اصول این حوزه آشنا می‌شوند و می‌توانند به صورت عملی کار جوشکاری را انجام دهند. این در حالی است که برای حوزه‌های تئوری صرفا چندین کارگاه در دوران کارشناسی ارشد وجود دارد.
نظام مهندسی جوش در ایران وجود دارد و مهندسین می‌توانند از طریق آن پروانه مهندسی دریافت کنند. نظارت بر عملکرد مهندسان جوشکاری بر حوزه‌ی نظام مهندسی است. بازرسی جوش، تست متدهای مختلف جوش، اتصالات و … حوزه‌هایی هستند که مهندسان جوش بیشتر به آن روی می‌آورند. در آزمون نظام مهندسی هم سالانه افراد زیادی از این طریق جذب می‌شوند و در شرکت‌ها و مجموعه‌های عمرانی و مکانیک مشغول به کار می‌شوند.
مهندسی ایران در سال‌های اخیر رشد زیادی داشته است. ابزارها و تکنولوژی‌های روز دنیا در این حوزه استفاده می‌شوند. مهندسان می‌توانند ترک‌های موجود در جوش را از طریق این ابزارها پیدا کنند و یا اینکه با استفاده از دستگاه‌های مختلف انواع مدل‌های مختلف جوش را پیاده‌سازی کنند. جوشکاری زیر آب، صنعت کشتی‌سازی، کشاورزی و مخصوصا جوشکاری در حوزه عمران و سازه‌های فلزی بیشتر از سایر حوزه‌ها خواهان دارد.
یک مهندس جوش چه دانش و مهارت‌هایی باید داشته باشد؟
- آشنایی کامل با متدهای مختلف جوش در شرایط مختلف و دستگاه های اینورتر جوشکاری
- آشنایی با مواد مورد استفاده در جوشکاری
- مهارت محاسبه مقاومت و همچنین حرارت سنجی دستگاه‌های مختلف
- آگاهی از اصول و روش‌های ایمنی در کار
- خواندن نقشه‌های جوشکاری و همچنین پیاده‌سازی جوش روی سازه‌ها
مهارت‌هایی هستند که یک مهندس جوش به صورت تئوری یاد می‌گیرد. اما در حوزه‌ی عملی مهارت‌های موردنیاز شامل موارد زیر هستند:
- توانایی استفاده از تجهیزات و تکنولوژی‌های مختلف
- آشنایی با انواع دستگاه جوش و نحوه کار آن‌ها
- توانایی فیزیکی
- تمرکز بالا برای ایجاد جوش‌های ظریف و دقیق
- هماهنگی کامل بین چشم‌ها و دست‌ها
در آزمون‌هایی که شرکت‌های مختلف برای جذب مهندس جوشکاری برگزار می‌کنند تمام این مهارت‌ها ارزیابی می‌شوند و یک مهندس جوش باید روی این موارد اشراف کامل داشته باشد.